Om coaching samen met de cliënt te starten is het noodzakelijk om de meest relevante vaardigheden en competenties van de cliënt te verzamelen. Zo kan de coach het probleem van de cliënt goed analyseren en hem/haar tot zelfonderzoek kunnen aanzetten. In dit verband zullen we slechts een paar belangrijke punten beschrijven die ook gedifferentieerd zullen worden. We kunnen helaas niet voorstellen om een psychometrisch assessment te doen om dat er verschillende testgrondslagen bestaan in de EU-landen. Het ligt voor de hand dat als we geldige resultaten willen krijgen, de test wetenschappelijk moet zijn afgestemd op basis van een nationale referentiegroep.

Big Five Persoonlijkheidsdimensies

Een coach wil iemands karakter of psychische samenstelling blootleggen. Volgens het model van de vijf persoonlijkheidsdimensies kan een coach bij een bepaald assessment, naar de volgende aspecten vragen:

Openstaan voor ervaringen: (inventief/nieuwsgierig vs. constant/voorzichtig). Openheid weerspiegelt de hoeveelheid intellectuele nieuwsgierigheid, creativiteit en voorkeur voor nieuwheid en afwisseling van een persoon. Dit wordt ook omschreven als de mate waarin een persoon fantasierijk en onafhankelijk is en een persoonlijke voorkeur heeft voor diverse activiteiten in plaats van strakke routine. Veel openheid kan worden gezien als onvoorspelbaarheid of gebrek aan focus. Bovendien wordt van personen met een veel openheid gezegd dat ze juist door het zoeken naar intense, euforische ervaringen, zelfverwezenlijking nastreven. Omgekeerd zoeken mensen met weinig openheid naar vervulling door doorzettingsvermogen. Ze worden gekenmerkt als pragmatisch en door gegevens geleid, soms zelfs als dogmatisch en gesloten. Er blijft enige onenigheid bestaan over hoe de factor openheid moet worden geïnterpreteerd en van context voorzien.

Zorgvuldigheid: (efficiënt/georganiseerd vs. gemakkelijk/zorgeloos). De neiging om georganiseerd en betrouwbaar te zijn, zelfdiscipline te hebben, plichtsgetrouw te zijn, naar prestaties te streven en een voorkeur voor gepland in plaats van spontaan gedrag. Te veel zorgvuldigheid wordt vaak gezien als koppigheid en obsessie. Te weinig zorgvuldigheid wordt in verband gebracht met flexibiliteit en spontaniteit, maar kan ook lijken op slordigheid en gebrek aan betrouwbaarheid.

Extraversie: (extravert/energetisch vs. solitair/gereserveerd). Energie, positieve emoties, urgentie, assertiviteit, gezelligheid en de neiging om energie te krijgen van het gezelschap van anderen, en spraakzaamheid. Veel extraversie wordt vaak gezien als aandachtszoekend en dominant. Weinig extraversie zorgt voor een gereserveerde, reflectieve persoonlijkheid die als afstandelijk of zelfingenomen kan worden ervaren.

Servicegerichtheid: (vriendelijk/medelevend vs. uitdagend/afstandelijk). De neiging om meelevend en samenwerkend te zijn in plaats van argwanend en vijandig ten opzichte van anderen. Het is ook een maatstaf voor iemands vertrouwen en hulpvaardigheid en of iemand meestal goed gehumeurd is of niet. Een sterke servicegerichtheid wordt vaak gezien als naïviteit en onderdanigheid. Weinig servicegerichte personen zijn vaak competitieve of uitdagende mensen, wat duidt op twistziekte of onbetrouwbaarheid.

Neuroticisme: (gevoelig/nerveus versus zelfvertrouwen/zeker). De neiging om gemakkelijk onaangename emoties te ervaren, zoals woede, angst, depressie en kwetsbaarheid. Neuroticisme verwijst ook naar de mate van emotionele stabiliteit en impulscontrole en wordt soms aangeduid als ‘emotionele stabiliteit’. Veel behoefte aan stabiliteit manifesteert zich als een stabiele en kalme persoonlijkheid, maar kan worden gezien als weinig inspirerend en onbezorgd. Weinig behoefte aan stabiliteit creëert een reactieve en prikkelbare persoonlijkheid. Dit zijn vaak zeer dynamische individuen die echter als onstabiel of onzeker kunnen worden ervaren.

Bron: https://en.wikipedia.org/wiki/Big_Five_Five_personality_traits_traits

De Roos van Leary

De Roos van Leary is een model voor het conceptualiseren, organiseren en beoordelen van interpersoonlijk gedrag, eigenschappen en motieven (Wiggins, 2003). De Roos van Leary wordt gedefinieerd door twee assen: een verticale as (status, dominantie, macht of controle) en een horizontale as (solidariteit, vriendelijkheid, warmte en liefde). de Roos van Leary is ontwikkeld door Timothy Leary. Met behulp van dit model kan een coach de Big Five Persoonlijkheidsdimensies koppelen aan het tweedimensionale schema. De Roos van Leary is een van de meest onderzochte modellen om iemands persoonlijkheid in kaart te brengen.

Bron: http://psychology.wikia.com/wiki/Interpersonal_circumplex

Als we het bij INTENSE hebben over een cliëntgerichte aanpak, moeten we nadenken over de kennis & vaardigheden waarmee de cliënt de doelstellingen kan realiseren aan de hand van indicatoren van inzetbaarheid.

Wat verwachten we van de cliënt in ons transitieconcept?

• Erkenning: Erkenning door de cliënt van het bestaan en de validiteit van een probleem.
• Initiatief: De cliënt moet de ondersteuning op eigen initiatief kunnen toepassen.
• Doelstelling: De cliënt moet in staat zijn om zelf doelstelling/doelen te formuleren.
• In actie komen: De cliënt moet leren hoe hij zijn eigen doelstellingen kan nastreven.
• Ontwikkeling: De cliënt ontwikkelt zijn/haar eigen competenties.

Deze aspecten illustreren kort welke zaken relevant zijn om te kunnen spreken van een cliënt die voor eigen verantwoordelijkheid zijn transitieproces nastreeft.

Tijdens het coachingstraject moet de transitiecoach zorgen dat de cliënt de vaardigheden ontwikkelt die als de vijf indicatoren van inzetbaarheid zijn bepaald:

• Sociale vaardigheden
• Persoonlijke vaardigheden
• Methodische vaardigheden
• Sociale stabiliteit
• Kwalificaties

Als we kijken naar de doelgroep en hun behoeften, lijkt het duidelijk dat eerst sociale, persoonlijke, methodische vaardigheden en sociale stabiliteit moeten worden ontwikkeld voordat een cliënt in staat is zijn school- en beroepscompetenties te versterken. Deze overweging wordt pas integraal als de transitiecoach de context van ‘versterking van school- en beroepscompetenties’ gebruikt om de ontwikkeling van de cliënt in de genoemde soft skills te ondersteunen.

Hoe kan de Transitiecoach deze ontwikkeling mogelijk maken en ondersteunen? De zelfonderzoeksschaal biedt de transitiecoach een instrument om te reflecteren over de achtergrond van de cliënt, hoe de methoden de ontwikkeling van de cliënt hebben ondersteund en welke impact de coach-cliëntrelatie in deze context heeft.

In het kader van het stellen van deeldoelen op bovengenoemde competentiegebieden en reflectie over in hoeverre deze bereikt zijn, staat de transitiecoach voor de uitdaging om samen met de cliënt de verschillen exact te bepalen en gericht te ontwikkelen. Om differentiaties en de ontwikkelingsfase zichtbaar te maken, zijn er een aantal psychometrische tests en gestandaardiseerde onderzoeksmethoden. Hier willen we vier factoren toelichten die bijzonder geschikt zijn om de ontwikkeling van de cliënt weer te geven en te beoordelen aan de hand van de vijf indicatoren van inzetbaarheid.

Alertheid/concentratie

Als we de alertheid van de cliënt beoordelen aan de hand van psychometrische instrumenten of gestandaardiseerde observatiebladen, kan de coach dit koppelen aan methodische vaardigheden zoals kennisverwerving. Daarnaast is er ook een verband tussen persoonlijke vaardigheden zoals uithoudingsvermogen en sociale vaardigheden zoals actief luisteren. Dit kan worden gezien als iets dat van invloed is op de ontwikkeling van de gemiddelde cliënt op alle indicatorgebieden.

Motivatie/behoefte aan presteren

De Transitiecoach kan bij de beoordeling van de prestatiebehoefte van de cliënt een belangrijke link leggen naar de indicator sociale stabiliteit en de afgeleide factoren acceptatie en verantwoordelijkheid nemen voor zijn/haar toekomst. Daarnaast is een grotere behoefte aan presteren, van invloed op sociale vaardigheden zoals zelfredzaamheid, zelfvertrouwen en algemene motivatie.

Communicatieve vaardigheden

Communicatie is – meer dan enig ander vakgebied – transversaal. Communicatieve vaardigheden zijn fundamenteel voor alle competentiegebieden. Een transitiecoach kan communicatieve vaardigheden beoordelen met behulp van tests, via standaard vragenlijsten of in teamverband. Meer communicatieve vaardigheden versterken persoonlijke aspecten zoals zelfbewustzijn, motivatie, openheid, acceptatie, naast methodische vaardigheden zoals gestructureerde kennisverwerving om een diploma te halen.

Een ander belangrijk verband kan worden gezien in het kader van de ontwikkeling van sociale stabiliteit. Meer communicatieve vaardigheden kan ook het vermogen staven om eigen plannen waar te maken, voorgang te communiceren en resultaten te kwalificeren.

Veerkracht en coping

Een assessment die de veerkracht van een cliënt evalueert, kan belangrijke informatie opleveren waarmee de transitiecoach verbindingen kan leggen tussen persoonlijke, sociale en methodische vaardigheden, maar ook over sociale stabiliteit. De transitiecoach kan het zelfregulerende vermogen van de cliënt evalueren, of hij/zij in staat is om met onaangename gevoelens om te gaan en of hij/zij het vermogen al heeft ontwikkeld om het eigen gedrag dat uit deze gevoelens voortkomt, te benoemen. Uiteindelijk kan de Transitiecoach zien of de cliënt in staat is dit proces te bevragen en een eigen copingstrategie te ontwikkelen.

Het is dus nuttig voor de transitiecoach om instrumenten in te zetten die deze factoren meten, een assessment mogelijk maken en criteria aan te wijzen om de volgende stappen te zetten in het transitieproces van de cliënt.

In de holistische en integrale afweging van de ontwikkeling van de cliënt zijn vaak aanpassingen van deze procedure nodig. De variaties weerspiegelen de persoonlijkheid van de cliënt.

Dit hoofdstuk is bedoeld om het transitiecoaches mogelijk te maken vanuit een andere invalshoek te kijken naar de totstandkoming van een persoonlijk ondersteunend plan en het coachingstraject voort te zetten. Gezien de integrale en holistische stellingname van INTENSE, is er maar één aspect dat geïnternaliseerd moet worden: samen met de cliënt in plaats van voor de cliënt.

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License

The European Commission support for the production of this publication does not constitute an endorsement of the contents which reflects the views only of the authors, and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein.